آیا باید دیتالاگر خود را کالیبره کنم و چه زمانی ؟ اگر شما مسئول کالیبراسیون تجهیزات اندازه گیری، از جمله دیتالاگرها هستید، ممکن است این سوال را از خود بپرسید. پاسخ کوتاه برای این سوال این است: برنامه کالیبراسیون ادواری، همواره ایده خوبی برای این موضوع است.
بنابراین کالیبراسیون دیتالاگرها،مانند بقیه تجهیزات اندازه گیری الزامی است.
بیایید کمی دقیق تر به این پرسش ها بپردازیم. چرا باید دیتالاگرها را کالیبره کنیم؟ چگونه و چه زمانی باید انجام شود؟ کالیبراسیون دیتالاگرها توسط چه شخص یا مرجعی باید انجام شود ؟ در این مقاله سعی داریم به این سوالات پاسخ روشن و کاربردی بدهیم. قبل از پاسخ به این پرسش ها باید یکسری اطلاعات ضروری و اولیه در مورد دیتالاگرها را کسب کنیم.
دیتالاگر چیست؟
قبل از هر چیزی بیایید به این سوال پاسخ دهیم. دیتالاگر یک دستگاه الکترونیکی و گاها مکانیکی است که فقط یک هدف دارد وآن هم ثبت اطلاعات است. این تجهیزات برای نظارت و ثبت تغییرات پارامترها در یک شرایط خاص طراحی شده اند. این شرایط بسته به نوع دیتالاگر متفاوت است. آنها می توانند هر چیزی از دما و فشار تا ولتاژ و ... را دریافت و ثبت کنند.
ساده ترین دیتا لاگرها یک دستگاه دیتالاگر تک کاناله است که به تنهایی کار می کند. برخی از دیتا لاگرها بیش از یک کانال دارند و چندین کمیت را همزمان می توانند ثبت کنند. دیتالاگر دما و فشار مخصوص اتوکلاو نمونه ای از ثبات (دیتالاگر)با قابلیت اندازه‌گیری چند کمیت است. اکثر آنها با باتری کار می کنند که اغلب نصب و تعویض آن بسیار راحت است. دیتالاگرها را می توان بدون نیاز به برق در یک محل یا یک وسیله ی در حال حرکت نصب کرد.
دیتالاگرها چگونه کار می کنند؟
سوال بعدی که ممکن است برای شما پیش بیاید این است که دیتالاگرها چگونه کار می کنند؟ دیتا لاگرها با سه عنصر کلیدی طراحی می شوند: حافظه داخلی، یک ریزپردازنده و یک حسگر. سنسور یا حسگر چیزی است که پارامتر قابل اندازه گیری را می خواند. سنسور دیتالاگر می تواند قابل تعویض و یا یکپارچه با دستگاه باشد. اطلاعات حاصل از اندازه گیری، بر اساس برنامه ریزی اپراتور، بارها و بارها ثبت می شود و در حافظه داخلی ذخیره می شود. عملیات ثبت اطلاعات به صورت خودکار انجام می شود. بازه های زمانی نمونه برداری و همچنین مدت زمان آن توسط کاربر تنظیم و برنامه ریزی می شود. کاربر می تواند دیتالاگر را رها کرده و پس از بازگشت داده های مورد نیاز خود را استخراج کند. این بزرگترین مزیت یک دیتالاگر است. دیتالاگرها عموما قابلیت برنامه ریزی دارند تا آنچه مدنظر شماست تامین شود.
داده های یک دیتالاگر به یکی از ۳ روش زیر بازیابی می شود:
با این حال، در بسیاری از دستگاه‌ها، کاربر اطلاعات را از طریق نرم‌افزار ویژه‌ای روی رایانه خود بازیابی می‌کند. از این نرم افزار می توان برای جمع آوری، سازماندهی و تجزیه و تحلیل داده ها استفاده کرد. اپلیکیشن و نرم افزارهای اختصاصی دیتالاگر بر روی کامپیوتر و موبایل ، تکمیل کننده روش بازیابی اطلاعات هستند.
انواع دیتا لاگر:
در بسیاری از موقعیت‌های مختلف، ممکن است نیاز به یک دیتالاگر داشته باشید. این تجهیزات به دلیل طراحی انعطاف پذیر در بسیاری از تنظیمات، بسیار پرکاربرد و مفید هستند. دیتالاگرها را می توان براساس کاربرد آنها یا انواع مختلف ورودی دسته بندی کرد.
دیتالاگرها بر اساس نوع و محل استفاده از آنها به ۲ دستهٔ عمومی یا تخصصی تقسیم می شوند. دیتالاگرهای عمومی با دیتالاگرهای تخصصی تفاوت آشکاری در مقدار درستی و دقت خود دارند. همچنین از نظر قیمت و حساسیت با هم تفاوت های زیادی خواهند داشت. برای استفاده از دیتالاگرهای عمومی ممکن است نیازی به آموزش نباشد، اما برای استفاده از دیتالاگرهای تخصصی ممکن است، آموزش های مربوطه نیاز باشد. دیتالاگرهای استریل دیسک ساخت برند معروف و معتبر تکنوسافت ایتالیا با قابلیت اندازه گیری دما نمونه ای از دیتالاگرهای تخصصی می باشد.
دیتالاگرها بر اساس تعداد سنسورهای ورودی و کمیت های قابل اندازه گیری نیز دسته بندی می شوند. دسته بندی به صورت یک کاناله و یا چند کاناله انجام می گردد. برخی از دستگاه ها دارای ورودی های متعدد برای ثبت بیش از یک کمیت هستند. به عنوان مثال، دما و رطوبت ترکیبی رایج در دیتالاگرها هستند. یک دیتالاگر با ورودی دما می تواند دماهای بسیار بالا و بسیار پایین را ثبت کند. آنها همچنین می توانند بر اساس ساختار خود، دمای یک مایع یا یک محیط را اندازه گیری و ثبت کنند. در عین حال، سنسور رطوبت آنها، نقطه شبنم، رطوبت و غلظت بخار آب را اندازه گیری می کنند. دیتالاگرهای فشار نیز در بخش صنعت بسیار رایج هستند. ورودی آنها فشار گاز یا مایع را ثبت می کند. آنها می توانند بر روی فشار اتمسفر و آب کار کنند.
برخی از دیتالاگرها بر اساس مورد و محل استفاده ی آنها می توانند دارای تعداد زیادی سنسور باشند. به عنوان مثال دیتالاگرهای 8 یا 12 کاناله که برای کالیبراسیون یکنواختی محیط های دمایی استفاده می شوند.
چه زمانی از دیتالاگر استفاده می کنیم؟
از آنجایی که دیتالاگرها می توانند برای اندازه گیری متغیرهای ,و پارامترهای مختلف مورد استفاده قرار گیرند، در بسیاری از برنامه های پایش، ضروری و لازم هستند. علاوه بر انواع دیتالاگرهای ذکر شده ، ممکن است از آنها برای ثبت دی اکسید کربن، pH ، رطوبت، پالس و … استفاده شود.
آزمایشگاه های مرجع کالیبراسیون، یکی از مهمترین جاهایی است که استفاده از دیتالاگر در آن ضروری و اجتناب ناپذیر است.
به عنوان مثال : شرایط محیطی آزمایشگاه ابعاد برای کالیبراسیون میکرومتر بر اساس استاندارد DIN863 بدین صورت عنوان شده است:
دما ۲۰±۲ºC و رطوبت کمتر ۵۵% rh .
با توجه به اینکه ثبت دستی اطلاعات دما و رطوبت آزمایشگاه توسط کارشناس معایب و نواقص مخصوص به خود را دارد. برای اثبات رعایت چنین شرایط محیطی در حین کالیبراسیون استفاده از یک دیتالاگر بسیار لازم و ضروری است. برخی از دیتالاگرها همچون مدل RH Temp 80L با جلوگیری از دستکاری اطلاعات ثبت شده، اطمینان از ثبت نتایج را بسیار بالا برده اند.
در شرایطی که اندازه‌گیری دما و رطوبت دقیق ضروری است، استفاده از دیتالاگرهای تخصصی امری الزامی و مفید است. آنها با نظارت بر این اندازه گیری ها در ذخیره سازی و حمل و نقل نقش خود را ابزی م‌کنند. به عنوان مثال، واکسن‌های COVID-19 را در نظر بگیرید. این واکسن ها، مانند اکثر واکسن ها، باید در یخچال نگهداری شوند. دمای فلاسک حمل و نگهداری آنها باید در یک گستره ی بسیار دقیق باقی بماند. در غیر این صورت، واکسن ها خراب می شوند و دیگر موثر نیستند. عدم رعایت صحیح شرایط محیطی حمل و نگهداری ممکن است خطر مرگ و یا آسیب های جدی دیگری را به همراه داشته باشد. برای مشاهده دمای ذخیره سازی و اطمینان از صحت و پایداری آن می توان از یک دیتالاگر استفاده کرد.
دیتالاگر و کنترل زنجیره جابجایی سرد
در بیشتر مواقع ممکن است، دمای مواد غذایی به اندازه دمای یک واکسن مهم به نظر نرسد. با این حال، همه ما می دانیم که خنک نگه داشتن مواد فاسدشدنی برای حفظ ایمنی مواد غذایی ضروری است. دیتالاگرها معمولا برای مشاهده دمای ذخیره سازی مواد غذایی در سردخانه ها یا خودروهای حمل نیز استفاده می شوند. الزامات سازمان بهداشت جهانی و همچنین وزارت بهداشت کشور ما نمایانگر اهمیت موضوع می باشد.
دما همچنین ممکن است یک ورودی مرتبط در لاگرهای مورد استفاده برای نظارت بر اطلاعات ساختمان باشد. مدیران ساختمان ممکن است داده های مربوط به سیستم های گرمایش و سرمایش و همچنین تهویه ساختمان را جمع آوری کنند. این موضوع در هنگام کار در جهت بهبود مصرف انرژی بسیار مفید و تاثیرگذار است. مطمئنا پایش دمای آب یک استخر می تواند کمک شایانی در کنترل میزان مصرف سوخت و انرژی کند.
از تجهیزات ثبت اطلاعات اندازه گیری (دیتالاگر) در صنعت کشاورزی و دامپروری نیز استفاده می شود. در آنجا می توان از دیتالاگرها برای جمع آوری داده ها در مورد شرایط رشد استفاده کرد. همچنین اطلاعات دما ، رطوبت ، میزان گازهای دی اکسید کربن و مونواکسید کربن ، PH و سختی آب و … در این صنعت ثبت می شوند. تمامی این موارد که به عنوان پارامترهای زیست محیطی یا حیاتی به حساب می آیند، می توانند به نوبه خود به بهره وری کمک کنند. استفاده از دیتالاگرها در دامپروری به جاهای بسیار جالبی رسیده است. بدین صورت که دامداران با استفاده از دیتالاگرهای متصل به دام ها علایم حیاتی آنها را پایش می نمایند.
سوال های اصلی کالیبراسیون دیتالاگرها
- چرا باید دیتالاگرها را کالیبره کنیم؟
- کالیبراسیون دیتالاگرها چگونه و چه زمانی باید انجام شود؟
- کالیبراسیون دیتالاگرها توسط چه شخص یا سازمانی می تواند انجام شود ؟
چرا باید دیتالاگرها را کالیبره کنیم؟
با توجه به اطلاعات کاربردی که ارائه کرده‌ایم، می‌توانید ببینید که دیتالاگرها در برخی موقعیت‌ها و شرایط بسیار جدی و مهم استفاده می‌شوند. در نگهداری واکسن، گوشت خام، محصولات پروتئینی و محصولات لبنی، جایی برای اشتباه وجود ندارد. سلامتی و زندگی مردم به اطلاعات اندازه گیری دقیق بستگی دارد. در محیط های آزمایشگاهی که آزمون ها یا کالیبراسیون ها باید تحت شرایط محیطی مشخصی انجام شود، برای تایید عملکرد دیتالاگرها بسیار کلیدی هستند. به همین دلیل است که کالیبره کردن دیتالاگر بسیار مهم و حائز اهمیت است. اگر تجهیز اندازه و ثبت آن (دیتالاگر) دقیق نباشد، نمی‌توانید به قرائت‌ها و داده های ناشی از آن اعتماد کنید. حتی ممکن است برداشت اشتباه اطلاعات، باعث دعوا و پرونده های حقوقی برای سازمان گردد.
کالیبراسیون دیتالاگرها چگونه و چه زمانی باید انجام شود؟
کالیبراسیون دیتالاگرها متناسب با کمیت های قابل اندازه گیری آن انجام می شود. به عنوان مثال : برای کالیبراسیون یک دیتالاگر فشار ، آزمایشگاه بر اساس خطوط راهنمای Euramet cg-17 نقاطی را در گل گستره ی اندازه گیری دیتالاگر انتخاب و با یک مرجع مناسب مقایسه می نماید. برای هر کالیبراسیونی که انجام می شود باید یک گواهینامه کالیبراسیون معتبر دریافت نمایید. تعیین دوره ی کالیبراسیون دیتالاگر اصولا بر عهده ی شما می باشد. شما می توانید بر اساس سند OIML D10 که به تازگی هم ویرایش جدید از آن منتشر شده است نسبت به تعیین دوره اقدام نمایید. در تعیین دوره عوامل متعددی از جمله درستی ، مدت زمان استفاده و … دخالت دارند. سعی کنید کالیبراسیون دیتلاگرها را بر اساس یک برنامه مدون و مرتب انجام دهید.
مرجع کالیبراسیون دیتالاگرها
کالیبراسیون دیتالاگرها و هر تجهیز اندازه گیری دیگر بر اساس کمیت های قابل اندازه گیری آن انجام خواهد شد. انجام کالیبراسیون را فقط به آزمایشگاه های دارای صلاحیت بسپارید. آزمایشگاهی دارای صلاحیت به حساب می آید که الزامات استاندارد بین المللی ISO/IEC 17025 را رعایت کرده باشد. تصمیم در خصوص رعایت الزامات استاندارد 17025 بر کشور ما بر عهده ی مرکز ملی تائید صلاحیت ایران NACI می باشد. با مراجعه به سایت مرکز ملی تائید صلاحیت ایران NACI از داشتن صلاحیت آزمایشگاه منتخب خود اطمینان حاصل نمایید. دقت نمایید که اعتبار آزمایشگاه وابسته به ارزیابی های ادواری مرکز ملی تایید صلاحیت ایران است. موارد متعددی دیده شده است که آزمایشگاه های کالیبراسیون و آزمون با وجود اعتبار در گواهینامه تایید صلاحیت، در حالت تعلیق و یا ابطال فعالیت می باشند. بنابراین، همواره آخرین وضعیت اعتبار گواهینامه آزمایشگاه کالیبراسیون و آزمون را از سایت مرکز ملی تایید صلاجیت ایران، بررسی کنید.
با داشتن تجهیزات مناسب خود شما هم ممکن است بتوانید برای کالیبراسیون دیتالاگر خود اقدام نمایید. اگر شما یک آزمایشگاه دارای استاندارد ISO/IEC 17025 نیستید. باید این موضوع را در نظر بگیرید که نتایج و گواهی صادر شده توسط شما به هیچ عنوان اعتبار ناشی از انجام کالیبراسیون توسط یک آزمایشگاه مرجع کالیبراسیون را ندارد.
